‘Ineens is er een roman die Europa laat zien zoals het werkelijk is: geen verenigde statenbond, maar een door rancune gedreven continent waar de gewone man terugverlangt naar een harmonieus verleden dat nooit heeft bestaan,’ schreef Michel Krielaars in zijn vijfballenrecensie over Schuilplaats voor andere tijden (Ambo Anthos, vertaald door Hellen Kooijman).

De premisse van de roman van de Bulgaar Gospodinov had er een uit de bejubelde Netflix-serie Black Mirror kunnen zijn: hoofdpersoon is Gaustin, een psychiater-gerontoloog die Alzheimerpatiënten behandelt door ze terug te laten keren in hun eigen verleden. In de kamers van zijn behandelcentrum reconstrueert hij in minutieus detail hun jongere jaren, inclusief meubels, sigarettenmerken en grammofoonplaten. Elke verdieping vertegenwoordigt een decennium uit de 20ste eeuw. Zo kunnen ze de rest van hun ziekte in de geborgenheid van het door hen verlangde verleden doorbrengen. De behandeling is zo’n groot succes dat ook steeds meer gezonde mensen die getuige zijn van de succesvolle behandeling van hun naasten, interesse krijgen in deze ‘beschermde tijd’. Ze nemen Gaustins verblijf over en sluiten zich af van het heden en de toekomst. De gevolgen zijn rampzalig: de mensenmassa die behandeld wil worden blijft maar groeien en het resultaat is dat hele landen proberen terug te keren naar het verleden, althans dat deel ervan dat zij als het meest glorieus ervaren. De parallel met Poetin is hier snel getrokken, en het Gospodinovs grote verdienste dat hij vanuit zijn eigen ervaring als inwoner van een communistisch regime haarfijn aanvoelt waar de valse romantiek van een volk ten aanzien van een verleden dat nooit werkelijk bestaan heeft de overhand krijgt Gospodinov zal ons op 5 oktober alles vertellen over de verlokking van een totalitair regime, de verraderlijkheid van nostalgie waaronder de grote vraag 'bestaat er zoiets als vrijheid', verborgen ligt.

Schrijver Laura van der Haar schrijft een laudatio voor Georgi Gospodinov, die ze vooraf zal uitspreken.

(Foto: Georgi Gospodinov door Dafinka Stoilova)

Over ILFU

Tijdens het ILFU International Literature Festival Utrecht ontmoet je smaakmakers uit de internationale literatuur. Het festival is een avontuurlijke staalkaart van literatuur over actuele thema’s en schrijvers die het verschil maken. Dit jaar vindt ILFU plaats van 23 september t/m 7 oktober 2023, met onder meer het NK Poetry Slam, de Utrechtse Boekenmarkt, verschillende Book Talks met internationale schrijvers, YALFU (Young Adult festivaldag), en als afsluiting de 40ste Nacht van de Poëzie. Bekijk hier het hele festivalprogramma.